Với 98 phiếu thuận và 1 phiếu chống, Thượng viện Hoa Kỳ đã thông qua một dự luật cho phép Quốc hội duyệt xét và biểu quyết về mọi thỏa thuận chung quyết về hạt nhân với Iran.
Dự luật này đã trải qua 2 tuần lễ tranh luận gay gắt và nay sẽ được chuyển qua Hạ viện.
Dự luật sẽ đình chỉ mọi sự nới lỏng chế tài cho Iran trong 30 ngày, để Quốc hội có thời giờ biểu quyết chấp thuận hay bác bỏ một thỏa thuận hạt nhân.
Thượng nghị sĩ Bob Corker của đảng Cộng Hòa, đồng tác giả dự luật, giải thích những gì sẽ bị bỏ qua nếu không có dự luật này.
Ông nói: “Nếu không có dự luật này, sẽ không có sự hạn chế việc tổng thống sử dụng các quyền bãi miễn để đình chỉ việc chế tài mà Quốc Hội đã quy định; Quốc hội sẽ không bắt buộc phải nhận được đầy đủ chi tiết của mọi thỏa thuận với Iran; sẽ không có thời gian duyệt xét để Quốc hội nghiên cứu và góp ý về một thỏa thuận; Tổng thống sẽ không buộc phải kiểm chứng là Iran tuân hành và, thực sự sẽ không có những thủ tục được thúc đẩy để Quốc hội mau chóng tái áp đặt các biện pháp chế tài, trong trường hợp Iran lừa dối.”
Đồng tác giả dự luật, thượng nghị sĩ Ben Cardin của đảng Dân chủ, cho rằng sự can dự của quốc hội sẽ củng cố vị thế của nước Mỹ nếu và khi nào đạt được một thỏa thuận hạt nhân.
Ông nói: “Mục tiêu của chúng ta là ngăn chặn Iran trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân, đơn thuần là như thế. Thông qua dự luật này sẽ khiến chúng ta sẽ ở vị thế mạnh hơn để đạt được mục đích đó.”
Vị thượng nghị sĩ duy nhất bỏ phiếu chống dự luật là một nhân vật vừa vào quốc hội và đã có tiếng là một người chuyên chống lại những cuộc thương thuyết. Cách đây 2 tháng, ông Tom Cotton của đảng Cộng Hòa vừa đắc cử vào Thượng viện đã viết một bức thư ngỏ cho Iran cảnh báo rằng Quốc hội sẽ vô hiệu hóa mội thỏa thuận hạt nhân.
Vài ngày trước, ông đã tham gia một cuộc trao đổi rất gay gắt qua Twitter với ngoại trưởng Iran. Ông Cotton là một trong nhiều đảng viên Cộng hòa vận động cho những tu chính án gây nhiều tranh cãi, trong đó có điều khoản đòi hỏi Tehran phải thừa nhận quyền tồn tại của Israel.
Thượng viện đã ngăn chặn hoặc biểu quyết bác bỏ những khoản tu chính được gọi là “viên thuốc độc” có thể châm ngòi cho việc tổng thống dùng quyền phủ quyết, gây phẫn nộ từ phía ông Cotton và các đảng viên Cộng hòa khác, như ông Ted Cruz.
Ông nói: “Ưu tiên hàng đầu của chúng ta phải là ngăn chặn một thỏa thuận xấu với Iran gây phương hại cho đời sống của hàng triệu người Mỹ và hàng triệu đồng minh của chúng ta.”
Thoạt đầu Tòa Bạch Ốc chống đối mọi điều kiện mà quốc hội đề ra có liên quan đến một thỏa thuận hạt nhân, với lập luận rằng những điều khoản đó sẽ gây phương hại tới các cuộc thương thuyết quốc tế tế nhị mà tháng trước đã đi tới được một thỏa thuận khung với Iran; nhưng chính quyền đã bày tỏ hậu thuẫn miễn cưỡng đối với dự luật ít lậu trước khi được sự đồng thanh chấp thuận của Ủy ban Ngoại vụ Thượng viện hồi tháng 4.
Dự luật sẽ được chuyển qua Hạ viện, nơi Chủ tịch John Boehner cho biết ông sẽ trông đợi viện này có hành động “buộc chính quyền của Tổng thống Obama phải nhận lãnh trách nhiệm.”
