10 ứng cử viên của Đảng Cộng hòa ra tranh chức tổng thống đã chính thức mở mùa vận động năm 2016 với cuộc tranh luận đầu tiên tại Cleveland, Ohio. Và bất kể sự quảng bá và trông đợi, cuộc tranh luận đã đáp ứng được những kỳ vọng về nhiều mặt.
Tỷ phú Donald Trump đã báo trước ông sẽ không sụp đổ sớm và sẽ sốt sắng đáp lại những lời đả kích. Nhưng ông Trump có thể đã khơi ra những nghi ngờ trong giới Cộng hòa về sự cam kết đối với đảng. Ông là ứng viên duy nhất trên sân khấu từ chối không cam kết ủng hộ người được đảng đề cử, và ông cũng không loại trừ khả năng một đảng thứ ba có thể ra tranh cử. Khi được những người điều khiển chương trình chất vấn, ông đáp, “Tôi sẽ không đưa ra cam kết vào lúc này.”
Phát biểu đó khơi ra một phản ứng gay gắt từ phía thượng nghị sĩ Rand Paul của tiểu bang Kentucky: “Ông ấy đã bao che cho những cá cược của ông ấy bởi vì ông quen mua các chính trị gia rồi.” Nhưng thực ra ông Paul là một trong số ít người lên tiếng đả kích ông Trump trong cuộc tranh luận kéo dài 2 tiếng đồng hồ.
Ông Trump cũng nóng nảy từ chối không chịu xin lỗi khi bị một người điều khiển chương trình khác là Megyn Kelly của Kênh Tin tức Fox về các nhận định có tính mạ lỵ trước đây của ông về phụ nữ, kể cả việc gọi họ là “lợn béo (heo mập),” “đồ chó má” và “đồ cẩu thả (ẩu tả).”
Ông Trump nói, “Vấn đề lớn của đất nước này là quá thận trọng không muốn làm phật lòng một nhóm người nào đó. Nói thẳng là tôi không có thời giờ để tính toán đắn đo như thế. Và nói thực với quý vị, đất nước này cũng không có thời giờ.”
Nhưng một số nhóm thăm dò cử tri nêu thắc mắc về Kênh Tin tức Fox sau khi cuộc tranh luận có một số phản ứng tiêu cực đối với giọng điệu của ông Trump và điều họ coi như là tránh né một số vấn đề.
Ông Trump bênh vực các nhận định gây tranh cãi trước đây của ông về di dân bất hợp pháp từ Mexico, một số mà ông mô tả là “tội phạm” và “những tên cưỡng hiếp.” Ông Trump nói trong cuộc tranh luận rằng, “Nếu không nhờ tôi, thì quý vị sẽ không bàn luận về di trú bất hợp pháp.” Ông Trump cũng nêu ra rằng cựu thống đốc tiểu bang Florida Jeb Bush đã phản đối “giọng điệu” của ông khi nói về di trú.
Trong cuộc tranh luận, ông Bush nói ông nhận thấy ngôn ngữ của ông Trump “gây chia rẽ” và ông bênh vực quan điểm của ông là di dân tìm cách đến Hoa Kỳ làm như vậy vì “tình thương yêu.” Các thượng nghị sĩ Marco Rubio của tiểu bang Florida và Ted Cruz của tiểu bang Texas cũng kêu gọi kiểm soát tốt hơn các biên giới của Hoa Kỳ trong khuôn khổ cuộc thảo luận về di trú.
Nhiều người dự tranh cực lực chỉ trích chính quyền Obama về thỏa thuận hạt nhân với Iran và nỗ lực chống lại Nhà nước Hồi giáo. Ông Cruz nói Hoa Kỳ sẽ không chiến thắng cho đến khi nào cố một tổng thống sẵn sàng ‘nói lên những từ ngữ các phần tử Hồi giáo cực đoan.”
Về thỏa thuận với Iran, Thống đốc Wisconsin Scott Walker nói ông sẽ “kết thúc thỏa thuận vào ngày đầu lên nhậm chức.” Cựu thống đốc Arkansas Mike Huckabee nói chủ trương của Tổng thống Obama về thỏa thuận dường như là “tin tưởng nhưng lại nói xấu.” Vào ngày trước cuộc tranh luận, ông Obama đã đưa ra lời khẩn thiết bênh vực thỏa thuận trong một bài phát biểu ở Washington.
Trong một cuộc trao đổi nóng nảy hơn đêm qua, ông Rand Paul và Thống đốc New Jersey Chris Christie đã lời qua tiếng lại gay gắt về việc làm thế nào quân bình được việc bảo vệ đất nước trước một cuộc tấn công khủng bố với việc bảo vệ bản Tuyên ngôn Nhân quyền.
Ông Paul nói, “Tôi muốn thu thập hồ sơ của các phần tử khủng bố nhiều hơn và bớt thu thập hồ sơ của những người Mỹ bình thường.” Ông là người thẳng thắn chỉ trích việc Cơ quan An ninh Quốc gia thu thập hàng loạt các hồ sơ điện thoại của người Mỹ.
Thống đốc Christie đối đáp, gọi câu trả lời của ông Paul là “hết sức nực cười.”
Ông Christie nói, “Thưa ông thượng nghị sĩ, khi ông ngồi trong một tiểu ban chỉ đưa ra những lời chỉ trích về việc này, thì ông có thể nói những điều như thế. Khi ông gánh trách nhiệm bảo vệ đời sống của người dân Mỹ, thì ông cần phải bảo đảm là ông sử dụng hệ thống sao cho đúng cách.”
Cuộc trao đổi phản ánh một sự khác biệt ngày càng sâu rộng bên trong đảng Cộng hòa giữa những người tán thành các quốc sách diều hâu hơn và những người muốn theo một đường lối phóng khoáng hơn.
Cựu thống đốc tiểu bang Florida, ông Jeb Bush, được nhiều người coi là sẽ dẫn đầu và được các đảng viên thuần thành của đảng Cộng hòa ủng hộ, thừa nhận ông phải tự tách mình ra khỏi cái bóng của người anh là cựu Tổng thống George W. Bush, và người cha là cựu Tổng thống George H.W. Bush.
Ông Jeb Bush thừa nhận, “ Tôi sẽ phải đạt được điều này. Có thể hàng rào còn cao hơn đối với tôi. Cũng chẳng sao. Tôi đã có một thành tích ở Florida. Tôi tự hào về cha tôi, và tôi tự hào về anh tôi.”
Tôi sẽ phải đạt được điều này. Có thể hàng rào còn cao hơn đối với tôi. Cũng chẳng sao. Tôi đã có một thành tích ở Florida. Tôi tự hào về cha tôi, và tôi tự hào về anh tôi.Cựu thống đốc tiểu bang Florida Jeb Bush
Nhấn mạnh đến một sự khác biệt về chính sách so với anh mình, ông Jeb Bush thừa nhận rằng việc Hoa Kỳ tiến chiếm Iraq năm 2003 “là một sự sai lầm,” mặc dầu quy trách cho Tổng thống Barack Obama về sự trỗi dậy sau đó của Nhà nước Hồi giáo hay ISIS.
Ông Bush nói, “Barack Obama lên làm tổng thống và đã bỏ rơi Iraq. Và khi ông ra đi thì ISIS được thiết lập bởi khoảng trống mà chúng ta để lại, và khoảng trống này nay tồn tại như một vương quốc hồi giáo có kích thước ngang với tiểu bang Indiana.”
Có một điều chắc chắn là thỏa thuận Iran và cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo sẽ vẫn là những vấn đề chính trong cuộc vận động tranh cử tổng thống trong tương lai gần.
Cuộc tranh luận ở Cleveland là cuộc thử nghiệm quan trọng đầu tiên của các ứng cử viên đảng Cộng hòa. Nhưng ít nhất 8 cuộc tranh luận khác đã được dự trù và sẽ có rất nhiều cơ hội để cử tri đo lường các ứng viên khi họ lên sân khấu. Chuyên gia phân tích về đảng Cộng Hòa Scot Faulkner nói, “Quyết định nhanh chóng sẽ là một giờ khắc đáng chú ý bởi vì ngay lúc này họ còn đang tính toán các điểm tranh luận và thu mình trong các cuộc vận động cá nhân.”
Thống đốc Ohio John Kasich và nhà phẫu thuật thần kinh hồi hưu Ben Carson cũng tham gia cuộc tranh luận vào giờ vàng nhưng có thể đã bị ông Trump lấn át. Ông Trump đã đánh trúng vào sự phẫn nộ và bất mãn của các đảng viên bảo thủ trong đảng Cộng Hòa đã đưa ông lên hàng đầu trong các cuộc thăm dò, ít nhất là vào lúc này. Nhưng nhiều chuyên gia trông đợi cử tri Cộng hòa cuối cùng sẽ tập trung vào một số ít ứng viên mà họ tin là có cơ may thực tiễn có thể thắng cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc trong năm tới. Bà Karlyn Bowman, người theo dõi công luận tại Viện Kinh doanh Mỹ nói, “Chắc chắn trong số các đảng viên Cộng hòa, có một bầu không khí khao khát sự thay đổi. Họ muốn thấy một tổng thống thuộc đảng Cộng Hòa. Họ đã không giành được chức vụ này khá lâu rồi vì thế họ sẽ tranh đua rất gay gắt và hăng say.”
Trước cuộc tranh luận chính này, 7 ứng viên khác của đảng Cộng Hòa không lọt vào vòng tuyển chọn đã lên sân khấu ở Cleveland trong một cuộc tranh luận mà một số người gọi là “Giờ Vui” hay “phụ diễn.”
Không có gì nổi bật trong cuộc tranh luận trước đó những đã có một số lời đả kích gay gắt sự lãnh đạo của Tổng thống Obama và người đứng đầu các ứng viên đảng Dân chủ, bà Hillary Clinton. Thượng nghị sĩ tiểu bang South Carolina nói bà Clinton sẽ “tiêu biểu cho một nhiệm kỳ thứ ba của một nhiệm kỳ tổng thống thất bại.” Cựu Tổng giám đốc công ty Hewlett-Packard Carly Fiorina cũng đả kích bà Clinton, và khẳng định rằng “những lời dối trá” về các vụ tấn công khủng bố ở Benghazi năm 2012 khi bà còn làm ngoại trưởng và bà “nói dối” về vụ tran cãi email có liên quan đến việc bà sử dụng máy chủ riêng để trao đổi email tại Bộ Ngoại giao.
Bà Fiorina, cựu thống đốc bang Texas Rick Perry và thống đốc bang Louisiana Bobby Jindal tất cả đều có những lúc mạnh trong cuộc tranh luận trước đó. Vòng tranh luận này còn có sự tham gia của thống đốc bang Virginia Jim Gilmore, cựu thống đốc bang New York George Pataki, và cựu thượng nghị sĩ bang Pennsylvania Rick Santorum, người về nhì sau ông Mitt Romney trong cuộc chạy đua năm 2012 để được đảng Cộng hòa đề cử.
Trong khi đó, các giới chức đảng Dân chủ đã loan báo lịch trình tranh luận của họ. 6 cuộc tranh luận đã được dử trù, cuộc tranh luận đầu tiên là vào ngày 13 tháng 10 ở tiểu bang Nevada. Ít nhất một trong các đối thủ của bà Clinton, thống đốc tiểu bang Maryland Martin O’Malley, nói ông muốn có nhiều cuộc tranh luận hơn. “Trong một thế giới lý tưởng, ta sẽ có thêm nhiều cuộc tranh luận trước cuộc bầu chọn ở Iowa, sẽ diễn ra vào tháng 2.
