Đạo luật buộc ByteDance (công ty Trung Quốc sở hữu TikTok) phải thoái vốn khỏi TikTok nếu không sẽ phải đối mặt với lệnh cấm ở Hoa Kỳ đã được Tổng thống Joe Biden ký ban hành hôm 24/4. Nhưng luật mới được ban hành có thể gây ra một cuộc chiến gay go tại tòa án.
Những người chỉ trích tại Mỹ cho rằng yêu cầu này vi phạm quyền của người sử dụng TikTok chiếu theo Tu chính án thứ nhất. ByteDance, thề quyết khởi kiện, gọi biện pháp này là vi hiến.
Nhưng không có gì đảm bảo là ByteDance sẽ kiện thành công. Những người phản đối luật vừa ký, bao gồm các tổ chức vận động như Liên minh Tự do Dân sự Hoa Kỳ, khẳng định rằng chính phủ Mỹ chưa biện minh được việc cấm TikTok, trong khi những người khác cho rằng các tuyên bố về an ninh quốc gia vẫn có thể thắng thế.
Trong nhiều năm, các nhà lập pháp ở cả hai đảng đã bày tỏ lo ngại rằng chính quyền Trung Quốc có thể buộc ByteDance giao nộp dữ liệu về người dùng ở Mỹ hoặc gây ảnh hưởng đến người Mỹ bằng cách ngăn chặn hoặc quảng bá một số nội dung nhất định trên TikTok. Hoa Kỳ vẫn chưa cung cấp bằng chứng công khai để hỗ trợ cho những tuyên bố đó, nhưng áp lực chính trị vẫn chồng chất.
Nếu luật được giữ nguyên, các chuyên gia pháp lý nhấn mạnh rằng luật có thể đặt ra tiền lệ mang lại ảnh hưởng rộng hơn cho phương tiện truyền thông kỹ thuật số ở Hoa Kỳ.
Cấm Tiktok có vi hiến không?
Đó là câu hỏi trọng tâm. TikTok và những người phản đối luật đã lập luận rằng lệnh cấm sẽ vi phạm các quyền của Tu chính án thứ nhất đối với 170 triệu người dùng nền tảng truyền thông xã hội này ở Hoa Kỳ.
Ông Patrick Toomey, phó giám đốc Dự án An ninh Quốc gia của Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ ACLU, nói lệnh cấm TikTok sẽ “ngăn chặn quyền tự do ngôn luận và hạn chế quyền truy cập của công chúng” vào một nền tảng đã trở thành nguồn chia sẻ thông tin trung tâm.
Trong số các câu hỏi chủ chốt sẽ là liệu luật này có can thiệp vào nội dung tự do ngôn luận tổng thể trên TikTok hay không, vì những quy định về nội dung đáp ứng mức độ giám sát cao hơn, bà Elettra Bietti, phụ tá giáo sư luật và khoa học máy tính tại Đại học Đông Bắc, lưu ý.
ByteDance vẫn chưa chính thức đệ đơn kiện, nhưng bà Bietti cho biết bà dự kiến đơn kiện của công ty chủ yếu tập trung vào việc liệu lệnh cấm có vi phạm các quyền tự do ngôn luận rộng rãi hơn hay không. Bà nói thêm, các vụ kiện tụng bổ sung liên quan đến “các tác nhân thương mại” của TikTok, chẳng hạn như các doanh nghiệp và những người có ảnh hưởng kiếm sống trên nền tảng này, cũng có thể phát sinh.
Tiktok có thể ngăn chặn thành công lệnh cấm tại tòa?
TikTok đang bày tỏ tin tưởng về triển vọng vụ kiện.
“Hãy yên tâm, chúng tôi sẽ không đi đâu cả,” Giám đốc điều hành TikTok Shou Chew nói trong một video phản hồi được đăng lên X hôm 24/4. “Sự thật và Hiến pháp đứng về phía chúng tôi và chúng tôi hy vọng sẽ thắng thế một lần nữa.”
Ông Toomey cũng nói rằng ông lạc quan về khả năng trước tòa TikTok có thể chặn luật vừa ban hành, đồng thời lưu ý rằng cả người dùng và công ty đều “có những tuyên bố cực kỳ mạnh mẽ” về Tu chính án thứ nhất.
Ông Toomey nói thêm: “Nhiều lời kêu gọi cấm hoàn toàn TikTok ở Hoa Kỳ là nhằm ghi điểm chính trị và bắt nguồn từ tình cảm chống Trung Quốc”. “Và cho đến nay, các bước cấm TikTok này vẫn chưa được hỗ trợ từ xa bởi bằng chứng công khai cụ thể.”
Tuy nhiên, rất khó có thể dự đoán được tương lai của bất kỳ vụ kiện tụng nào, đặc biệt là đối với loại vụ việc như thế này. Và từ góc độ pháp lý, có thể khó viện dẫn các động cơ chính trị, ngay cả khi chúng được ghi chép đầy đủ, làm căn cứ để vô hiệu hóa một đạo luật.
Cuộc chiến cũng có thể kéo dài trong một thời gian, với khả năng kháng cáo có thể lên tới Tòa án Tối cao, nơi có thể sẽ duy trì luật, theo ông Gus Hurwitz, thuộc Trường Luật Carey tại Đại học Pennsylvania.
Chính phủ có thể đáp ứng thách thức như thế nào?
Vụ kiện của TikTok sẽ không diễn ra mà không có đấu tranh. Chính phủ Mỹ có thể sẽ phản ứng bằng những tuyên bố về an ninh quốc gia, vốn đã được trích dẫn nổi bật khi đạo luật này được Quốc hội thông qua.
Ông Toomey khẳng định rằng chính phủ chưa đáp ứng được tiêu chuẩn cao cần thiết để chứng minh những rủi ro an ninh quốc gia sắp xảy ra, nhưng một số chuyên gia pháp lý khác lưu ý rằng đây vẫn là một quân bài mạnh để chơi.
Ông Hurwitz nói: “Một trong những điều đáng tiếc và thực sự đáng thất vọng về luật an ninh quốc gia là nó có xu hướng trở thành con át chủ bài.”
Ông Hurwitz nói thêm rằng ông cho rằng có những lập luận chính đáng về an ninh quốc gia có thể được đưa ra ở đây. Ông lưu ý rằng có thể lập luận về an ninh quốc gia vì đó là luật liên bang. Điều đó đặt kịch bản này khác với luật cấp tiểu bang không thành công trước đây khi tìm cách cấm TikTok, chẳng hạn như ở tiểu bang Montana.
Nhưng các lập luận về an ninh quốc gia cũng dễ bị đặt câu hỏi tại sao TikTok lại bị giám sát cụ thể.
“Cá nhân tôi tin rằng những gì TikTok làm không khác biệt nhiều so với các công ty khác có trụ sở tại Hoa Kỳ,” ông Bietti nói, ngụ ý ám chỉ những công ty khổng lồ công nghệ từ Google đến Amazon. “Câu hỏi đặt ra là ‘Tại sao cấm TikTok mà không cấm các hoạt động và các giám sát do các công ty khác ở Hoa Kỳ thực hiện?’”
Nếu luật được giữ nguyên, có thể có ảnh hưởng rộng hơn?
Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý lưu ý rằng có thể có những hậu quả ngoài TikTok trong tương lai.
Biện pháp này được thông qua như một phần của gói lớn hơn trị giá 95 tỷ đô la nhằm cung cấp viện trợ cho Ukraine và Israel. Gói này cũng bao gồm một điều khoản quy định rằng việc các nhà môi giới dữ liệu bán hoặc cho thuê “dữ liệu nhạy cảm có thể nhận dạng cá nhân” cho Triều Tiên, Trung Quốc, Nga, Iran hoặc các tổ chức ở các quốc gia đó là bất hợp pháp.
Điều đó đã gặp phải một số phản đối, bao gồm cả từ ACLU, vốn cho rằng ngôn ngữ được viết quá bao quát và có thể ảnh hưởng tới các nhà báo cũng như những người xuất bản thông tin cá nhân.
Ông Toomey nói: “Có lý do thực sự để lo ngại rằng việc sử dụng luật này sẽ không dừng lại ở TikTok.” “Nhìn vào điểm đó và bức tranh toàn cảnh hơn, việc cấm TikTok hoặc buộc thoái vốn sẽ là một đòn giáng mạnh vào nhiều thập niên nỗ lực thúc đẩy một mạng internet toàn cầu mở và an toàn của chính phủ Hoa Kỳ.”
Diễn đàn