Nga đã tái khởi động thành công các hoạt động gián điệp chống lại phương Tây sau khi hàng trăm đặc vụ bị trục xuất sau cuộc xâm lược Ukraine năm 2022, theo các nhà phân tích. Họ cảnh báo rằng Điện Kremlin đang sử dụng một mạng lưới ủy nhiệm để xâm nhập vào các quốc gia châu Âu và thực hiện một loạt hoạt động tình báo.
Xâm nhập
Trong một phúc trình gần đây, Viện Các dịch vụ Thống nhất Hoàng gia Anh, hay RUSI, cảnh báo rằng cơ quan tình báo quân sự Nga, GRU, “đang tái cơ cấu cách quản lý việc tuyển dụng và huấn luyện lực lượng đặc biệt cũng như đang xây dựng lại bộ máy hỗ trợ để có thể đưa họ thâm nhập vào các nước châu Âu.”
Các hoạt động này bao gồm từ tiêu diệt các đối thủ chính trị ở nước ngoài đến can thiệp vào các cuộc bầu cử ở nước ngoài, nhằm mục đích phá hoại sự đoàn kết và ủng hộ của phương Tây dành cho Ukraine.
Một vụ nổi tiếng gần đây là việc sát hại ông Maxim Kuzminov, một phi công trực thăng người Nga đã đào thoát sang Ukraine vào tháng 8 năm 2023. Ông Kuzimov chuyển đến Tây Ban Nha và bắt đầu cuộc sống mới dưới danh tính giả. Tháng trước, thi thể đầy vết đạn của ông được tìm thấy tại một bãi đậu xe ở thị trấn Villajoyosa phía nam Tây Ban Nha. Một chiếc xe đào thoát trong vụ giết người bị đốt cháy được tìm thấy gần đó. Giám đốc cơ quan tình báo nước ngoài của Nga nói cái chết của ông Kuzminov là hợp với luân lý vì đã đào tẩu sang phương Tây.
Điệp viên bị trục xuất
Các nhà phân tích cho rằng vụ giết người này là ví dụ mới nhất về cách các hoạt động tình báo của Moscow đã được hồi sinh kể từ khi các chính phủ châu Âu trục xuất khoảng 600 người tình nghi là gián điệp của Điện Kremlin sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine năm 2022.
“Người châu Âu có cảm giác an ninh rằng các điệp viên Nga không còn ở đó nữa và khả năng của họ đã bị hạn chế đáng kể. Nhưng vấn đề là họ chưa phải như vậy. Họ hùng mạnh hơn bao giờ hết”, bà Marina Miron, nhà phân tích tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh của Đại học Kings College London, nói.
Tháng trước, Nga đã nghe lén được một cuộc điện thoại giữa các quan chức không quân cấp cao của Đức thảo luận về việc cung cấp phi đạn tầm xa “Taurus” cho Ukraine. Đoạn ghi âm được đài truyền hình nhà nước Russia Today, hay RT, công bố và được nhiều người coi là nỗ lực can thiệp vào cuộc tranh luận của Đức về việc trang bị vũ khí cho Kyiv. Berlin đã bác bỏ khả năng gửi vũ khí tới Ukraine.
Cảnh báo của Ukraine
Kyiv cho biết đã cảnh báo Berlin về những nguy hiểm. “Chúng tôi đã đưa ra nhiều cảnh báo cho các đối tác Đức về mạng lưới gián điệp của người Nga đang hoạt động rất tích cực ở Đức… Ai cũng biết rằng người Nga đang nghe các cuộc trò chuyện của các quan chức Đức, và chúng tôi nghĩ rằng đây không phải là cuộc trò chuyện cuối cùng họ có,” cố vấn an ninh quốc gia Ukraine, Oleksiy Danilov, nói với tờ Times of London vào tuần trước.
Cơ quan tình báo Pháp đang điều tra một chiến dịch do Nga hậu thuẫn nhằm can thiệp vào cuộc bầu cử châu Âu vào tháng 6, liên quan đến hàng trăm trang web quảng bá tuyên truyền của Nga và ủng hộ các ứng cử viên thân Điện Kremlin.
“Chúng ta sẽ tăng cường nỗ lực để vạch trần một số hoạt động đưa thông tin xuyên tạc. Và trong bối cảnh này, Nga cũng đang tấn công chúng ta. … Châu Âu đang bị tấn công từ góc độ thông tin”, Ngoại trưởng Pháp Stéphane Séjourné nói với các phóng viên hôm 17/2 sau khi chi tiết về hoạt động này được tiết lộ.
Phá hoại dân chủ
Theo báo cáo của RUSI, với việc quân đội bị trói buộc ở Ukraine, Nga đang tìm cách tăng cường các hoạt động “phi truyền thống” ở nước ngoài.
Báo cáo cho biết, Nga “có lợi ích tích cực trong việc gây bất ổn cho các đối tác của Ukraine và với hàng loạt cuộc bầu cử sắp diễn ra trên khắp châu Âu, có rất nhiều cơ hội để làm trầm trọng thêm sự phân cực”.
“Hơn nữa, lực lượng thông thường, vốn hay được dùng để uy hiếp các nước, đang vướng vào cuộc chiến ở Ukraine, tầm quan trọng của các hoạt động phi truyền thống như một đòn bẩy gây ảnh hưởng ngày càng tăng. Điều này đặc biệt quan trọng với sự sụp đổ trong khả năng tiếp cận ngoại giao công khai của Nga với các quốc gia mục tiêu.”
Theo ông Oleksandr V. Danylyuk, một cộng tác viên tại RUSI và là đồng tác giả của báo cáo, những hoạt động đó nhằm mục đích phá vỡ các nền dân chủ.
Người Nga “vẫn đầu tư hàng tỷ đô la vào các hoạt động tình báo ở châu Âu, phát triển các khả năng được thiết kế để can thiệp vào các cuộc bầu cử; cực đoan hóa các nhóm xã hội, sắc tộc, tôn giáo khác nhau, bao gồm cả các nhóm thiểu số; đầu tư hàng tỷ đô vào các tổ chức ủy nhiệm chính trị, những người thậm chí có thể thực sự lên nắm quyền,” ông nói với VOA.
Hoạt động ủy nhiệm
Các cơ quan tình báo của Moscow ngày càng hoạt động từ xa, sử dụng các ủy nhiệm không phải người Nga để thực hiện các hoạt động, bao gồm các tội phạm có tổ chức và người nước ngoài.
Ông Danylyuk nói thêm: “Điều thực sự rất quan trọng đối với các hoạt động đặc biệt là khả năng từ chối sự bảo trợ của chính phủ”.
Một số mạng lưới gián điệp đã bị phát hiện trong những năm gần đây. Tại Ba Lan, 14 công dân Nga, Belarus và Ukraine hồi tháng 12 năm ngoái bị kết án vì thuộc đường dây gián điệp đang chuẩn bị các hành động phá hoại thay mặt Moscow, trong đó có kế hoạch làm trật bánh các chuyến tàu chở viện trợ quân sự tới Ukraine.
Các vụ xét xử các nghi phạm gián điệp Nga đang diễn ra ở Anh, Đức, Na Uy và một số nước châu Âu khác.
Ông Danylyuk nói: “Đây không còn là một cuộc chiến ý thức hệ nữa. Nó không giống như ‘chủ nghĩa cộng sản chống lại chủ nghĩa tư bản’ như Liên Xô thường nói. Đó là các nước độc tài đang cố gắng lật đổ phương Tây vốn là thành trì của dân chủ, tự do và nhân quyền. Và đối với họ, đây là một cuộc chiến sinh tồn.”
‘Cơ hội tuyển dụng’
Trong khi đó, ông William J. Burns, giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ, cho biết vào tháng 1 rằng cuộc chiến của Nga với Ukraine tạo cơ hội cho phương Tây cải thiện khả năng tình báo của mình.
Ông Burns viết trên tạp chí Foreign Affairs rằng: “Sự bất mãn với cuộc chiến đang tiếp tục gặm nhấm giới lãnh đạo Nga và người dân Nga, bên dưới bề mặt dày đặc của tuyên truyền và đàn áp của nhà nước”.
“Dòng chảy bất mãn đó đang tạo ra cơ hội tuyển dụng có một không hai cho CIA. Chúng tôi sẽ không để lãng phí.”
Diễn đàn